Kemoterapi tedavisi gören birçok kişi saç dökülmesinin ne zaman başlayıp ne zaman sona ereceğini merak eder. Genellikle tedaviye başlandıktan 2 ila 4 hafta sonra saç dökülmesi gözlenir. Bu dökülme aniden başlayabileceği gibi zamanla da yavaşça gerçekleşebilir. Tedavi bittikten sonra ise saçlar 3 ila 6 ay içinde yeniden çıkmaya başlar. Ancak bu süreçte saçların dokusu veya rengi öncekinden farklı olabilir. Saç dökülmesi ve yeniden büyüme süresi kullanılan kemoterapi ilaçlarının türüne ve dozuna bağlı olarak değişiklik gösterir bu nedenle her bireyin deneyimi farklılık gösterebilir.
Kemoterapi Sırasında Saç Dökülmesine Ne Sebep Olur?
Kemoterapi sırasında saç dökülmesi kanser tedavisinde kullanılan ilaçların hızlı bölünen hücreleri hedeflemesi nedeniyle meydana gelir. Saç kökleri de hızlı bölünen hücrelerden oluştuğundan tedavi sırasında zarar görür ve saçlar dökülmeye başlar. Bu durum anajen evresinde olan saçların doğrudan etkilenmesiyle oluşur ve “anajen effluvium” olarak bilinir. Saç dökülmesinin yoğunluğu kullanılan ilaçların türüne dozlarına ve tedavi sıklığına göre değişebilir. Saç dökülmesine daha fazla yol açabilen bazı kemoterapi ilaçları şunlardır:
- Doksorubisin
- Siklofosfamid
- Paklitaksel
Bu ilaçlar diğerlerine göre daha fazla saç dökülmesine sebep olabilir. Kemoterapi sonrası saç dökülmesinin etkileri kişiden kişiye farklılık gösterse de tedavi sona erdiğinde saçlar genellikle 3 ila 6 ay içinde yeniden çıkmaya başlar.
Kemoterapiye Başladıktan Sonra Saç Dökülmesi Ne Zaman Başlar?
Kemoterapiye başlandıktan sonra saç dökülmesi genellikle birkaç hafta içinde ortaya çıkar ve dökülmenin yoğunluğu hastadan hastaya değişir. Bu süreçte bazı hastalar saçlarının tutam tutam döküldüğünü fark ederken bazıları daha hafif ve yavaş bir dökülme yaşar. Dökülmenin süreci ve yoğunluğu şu şekildedir:
- Başlangıç: 2-4 hafta içinde
- Yoğun dökülme: 1-2 ay sonra
- Dökülme bölgeleri: Başın tepesi kulak üstleri
Hastalar dökülme sürecinde saç fırçalarında yastıklarında ya da duş sırasında saçlarının azaldığını fark edebilirler. Ayrıca kafa derisinde hassasiyet gibi yan etkiler de yaşanabilir. Saç dökülmesi süresi kullanılan kemoterapi ilacının çeşidine uygulanan doza ve kişisel faktörlere bağlı olarak farklılık gösterebilir.
Kemoterapiden Kaynaklanan Saç Dökülmesi Kalıcı mıdır?
Kemoterapi kaynaklı saç dökülmesi genellikle geçicidir ve tedavi bittikten birkaç ay sonra saçlar tekrar çıkmaya başlar. Ancak bazı durumlarda özellikle bazı ilaçların yüksek dozda veya uzun süreli kullanımı dökülmenin kalıcı olmasına yol açabilir. Kalıcı kemoterapi kaynaklı saç dökülmesi (pCIA) saçların tedavi sonrası 6 ay içerisinde bile tamamen geri çıkmadığı bir durumdur. Bu durum aşağıdaki ilaçlarla yapılan tedavilerde daha sık gözlenir:
- Docetaxel
- Taxan
- Antrasiklin
Kalıcı saç dökülmesi olasılığı bireyin kemoterapiye verdiği yanıt kullanılan ilaçların kombinasyonu ve dozu gibi faktörlere bağlı olarak değişiklik gösterebilir. Saç dökülmesi tedavi sonrası çoğu kişide sona erse de nadiren bazı kişilerde bu süreç daha uzun sürebilir veya kalıcı hale gelebilir. Bu durumda uzman bir dermatologdan destek almak alternatif çözümler bulmada faydalı olabilir.
Kemoterapiden Sonra Saç Yeniden Nasıl Büyür?
Kemoterapi sonrası saçların yeniden çıkma süreci her birey için farklılık gösterse de genelde belirli aşamalardan geçer. Tedavi bittikten birkaç hafta sonra saçlar ilk olarak ince ve yumuşak bir şekilde görünmeye başlar. İlerleyen aylarda bu saç telleri kalınlaşır uzar ve daha belirgin hale gelir. Saçlar yaklaşık 3-6 ay sonra başı kaplayacak kadar gürleşebilir ve 12 ay sonra 10-15 cm uzunluğa ulaşarak fırçalanabilir ve şekil verilebilir hale gelir. Kemoterapi sonrası saçların yeniden çıkma süreci genellikle şu aşamaları izler:
- 2-3 hafta sonra ince tüyler belirir
- 1-2 ay sonra saçlar kalınlaşır ve belirginleşir
- 2-3 ay sonra yaklaşık 2,5 cm uzunluk
- 3-6 ay sonra 5-7 cm başı kaplayacak kadar gür
- 12 ay sonra 10-15 cm fırçalanabilir hale gelir
Yeni çıkan saçların dokusu ve rengi tedavi öncesine göre farklı olabilir; düz saçlar kıvırcık açık renk saçlar koyu renkte çıkabilir. Bu değişiklikler genellikle geçicidir ve saçlar zamanla eski görünümüne döner. Ancak bazı kemoterapi ilaçları (örneğin docetaxel) nadiren de olsa kalıcı saç dökülmesine yol açabilir. Saçların sağlıklı çıkması için dengeli beslenme önemlidir ve saçlara kimyasal işlemler uygulanmamalıdır. Bu süreçte doktor tavsiyeleri de dikkate alınarak saç bakımı yapılmalıdır.
Kemoterapiden Sonra Saçın Dokusu veya Rengi Değişebilir mi?
Kemoterapi sonrasında saçın dokusunda ve renginde belirgin değişiklikler yaşanabilir. Saç kökleri hızlı bölünen hücreler olduğu için kemoterapi ilaçlarının etkilerine daha fazla maruz kalır. Bu tedavi süreci sonunda saçlar dökülse de yeniden çıkmaya başladıklarında farklı bir yapıya ve renge sahip olabilirler. Yeni saç dokusu ve rengi vücudun tedaviye nasıl yanıt verdiğine bağlı olarak çeşitli şekillerde değişiklik gösterebilir.
Saç Dokusu Değişiklikleri:
- Kıvırcık
- Dalgalı
- İnce
- Kalın
Bu değişikliklerin çoğu geçicidir. Kemoterapinin etkisi azaldıkça saç kökleri iyileşmeye başlar ve bu iyileşme süreci sonunda saç eski yapısına dönebilir. Örneğin başlangıçta daha kıvırcık veya dalgalı olarak çıkan saçlar zamanla eski düz halini alabilir.
Saç Rengi Değişiklikleri:
- Açık
- Koyu
- Gri tonları
Renk değişiklikleri de sıklıkla geçicidir. Kemoterapi sırasında melanosit adı verilen pigment hücreleri zarar görebilir bu da saçın daha açık ya da koyu renkte çıkmasına yol açar. Ancak vücut toparlandıkça saçlar eski rengini kazanma eğilimindedir.
Her bireyde bu değişikliklerin süresi farklı olabilir. Genellikle tedavi bitiminden 3 ila 6 ay sonra saçlar yeniden çıkmaya başlar ancak eski haline dönmesi 6 ila 12 ayı bulabilir. Bu süreç kişiden kişiye değişiklik gösterir.
Doç. Dr. Mahmut Bakır Koyuncu, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi (İngilizce Tıp) mezunudur. İç Hastalıkları uzmanlık eğitimini ve ardından Hematoloji yan dal uzmanlığını Mersin Üniversitesi’nde tamamlamıştır. Eğitim sürecinde MD Anderson Cancer Center’da Moleküler Biyoloji ve Genetik alanında çalışmalar yapmış ve Weill Cornell Medicine, New York’ta Kemik İliği Nakli ve Hücresel Tedavi Ünitesi’nde görev almıştır. Türkiye’de Mersin Üniversitesi Hematoloji Bilim Dalı, Mersin Şehir Hastanesi ve Adana Şehir Hastanesi Hematoloji ve Kemik İliği Nakil Ünitesi’nde hematoloji uzmanı olarak çalışmıştır. Temmuz 2023’ten itibaren Mersin’de VM Medical Park Hastanesi’nde hasta kabul etmektedir.
